​

Oleh : Khartini Hamir / Foto : Ak. Mohd. Aminol Adi Azraie Pg. Haji Nikman

JERUDONG, Isnin, 10 Jun. - Kemajuan dalam ekonomi digital telah menyaksikan pertumbuhan yang sepadan dalam jenayah siber apabila penggunaan digital mengatasi celik digital dan kesedaran siber, justeru memanfaatkan transformasi digital, membina daya tahan siber di ASEAN adalah penting.

Menteri Pengangkutan dan Infokomunikasi, Yang Berhormat Pengiran Dato Seri Setia Shamhary bin Pengiran Dato Paduka Haji Mustapha mengetengahkan mengenai perkara itu ketika menyampaikan ucaptamanya bertajuk 'Membina ASEAN Berdaya Tahan Siber' (Building a Cyber Resilient ASEAN) pada 'The Tripartite Forum 2024 on Building a Vibrant Digital Economy in ASEAN : Strategies for Cyber Resilience and Shared Prosperity' bertempat di Dewan Indera Samudera, The Empire Brunei, di sini petang tadi.

Yang Berhormat Menteri Pengangkutan dan Infokomunikasi menekankan semakin kita berhubung dan bergantung kepada teknologi digital, semakin itu juga kita akan terdedah dengan ancaman landskap siber yang terus berkembang dan oleh itu, organisasi dan individu mesti terus mengukuhkan pertahanan mereka dan mengamalkan langkah keselamatan proaktif untuk mengurangkan risiko tersebut.

Ancaman siber kata Yang Berhormat, menjadi semakin kompleks dan canggih terutamanya dalam era Kecerdasan Buatan (Artificial Intelligence-AI) dan kesan daripada serangan siber juga boleh menjadi teruk dengan berlakunya kerugian ekonomi, pelanggaran maklumat peribadi dan sensitif, gangguan perkhidmatan penting dan yang lebih mustahak ialah penurunan kepercayaan dalam sistem digital.

Oleh demikian jelas Yang Berhormat, memandangkan dengan adanya cabaran tersebut, maka membina daya tahan siber di ASEAN bukan sekadar satu pilihan tetapi ia adalah satu keperluan untuk keselamatan dan ekonomi.

Menurut Yang Berhormat, ketahanan siber merujuk kepada keupayaan kita untuk bersedia, bertindak balas dan pulih daripada serangan siber dan ia melibatkan bukan sahaja melindungi sistem dan data tetapi juga memastikan kesinambungan operasi dan meminimumkan kerosakan sekiranya berlaku insiden.

“Mencapai daya tahan siber memerlukan pendekatan holistik, melibatkan kerjasama yang mendalam antara kerajaan, sektor swasta, orang awam, ahli akademik dan pertubuhan bukan kerajaan.

“Setiap daripada kita mempunyai peranan untuk dimainkan dalam memastikan keselamatan dan keselamatan keseluruhan ruang digital kita," ujar Yang Berhormat.

ASEAN tambah Yang Berhormat, telah secara proaktif mengukuhkan usaha daya tahannya di rantau tersebut, dengan satu langkah penting ialah dengan terbentuknya penubuhan dan pelaksanaan Strategi Kerjasama Keselamatan Siber ASEAN 2021-2025.

Yang Berhormat seterusnya berkata negara telah mencapai kemajuan yang ketara dalam penyelarasan dasar, termasuk penubuhan Jawatankuasa Penyelaras Keselamatan Siber ASEAN (ASEAN Cybersecurity Coordinating Committee-ASEAN Cyber-CC).

Jawatankuasa ini jelas Yang Berhormat, terdiri daripada wakil daripada badan sektor ASEAN yang berkaitan yang menyelia isu keselamatan siber dan bertujuan untuk mengukuhkan penyelarasan rentas sektor dan saling menghormati domain yang berbeza bagi setiap sektor.

Di peringkat menteri pula, Yang Berhormat berkata Persidangan Menteri-menteri ASEAN yang tidak rasmi mengenai Keselamatan Siber (ASEAN Ministerial Conference on Cybersecurity-AMCC) telah memainkan peranan penting.

“Sejak 2018, ia telah menghimpunkan Menteri-menteri Telekomunikasi dan/atau Keselamatan Siber ASEAN untuk mengesahkan, pada dasarnya, semua 11 norma sukarela, tidak mengikat tingkah laku negara yang bertanggungjawab dalam ruang siber yang digariskan dalam laporan Kumpulan Pakar Kerajaan PBB 2015, menjadikan ASEAN wilayah pertama yang berbuat demikian," terang Yang Berhormat.

Dalam bidang pembinaan kapasiti pula jelas Yang Berhormat lagi, Negara Anggota ASEAN telah menganjurkan pelbagai aktiviti melalui inisiatif seperti Pusat Pembinaan Kapasiti Keselamatan Siber ASEAN-Jepun (ASEAN-Japan Cybersecurity Capacity Building Centre-AJCCBC) dan Pusat Kecemerlangan Keselamatan Siber ASEAN-Singapura (ASEAN-Singapore Cybersecurity Centre of Excellence-ASCCE), dengan inisiatif berkenaan memudahkan komunikasi, perkongsian maklumat, peningkatan kesedaran, dan pertukaran pengetahuan dan amalan terbaik.

Negara Brunei Darussalam (NBD) kata Yang Berhormat, melalui Keselamatan Siber Brunei (Cyber Security Brunei-CSB), mengetuai inisiatif Meningkatkan Kesedaran tersebut, dengan inisiatif pembinaan kapasiti tersebut dilengkapkan lagi dengan aktiviti Mesyuarat Antara Sesi Forum Serantau ASEAN mengenai Keselamatan dan dalam Penggunaan Teknologi Maklumat dan Komunikasi (ARF ISM on ICTs Security).

Berkenaan tindak balas insiden ujar Yang Berhormat, Mesyuarat Menteri Digital ASEAN (ASEAN Digital Ministers Meeting-ADGMIN) pada Februari 2024 telah mengesahkan penubuhan CERT Serantau ASEAN, bertujuan untuk mengukuhkan lagi daya tahan siber serantau melalui perkongsian maklumat tepat pada masanya, pertukaran amalan terbaik dan inisiatif pembinaan kapasiti untuk meningkatkan keupayaan tindak balas insiden serantau.

Pada masa yang sama kata Yang Berhormat, ADGMIN mengalu-alukan pembentukan Kumpulan Kerja ASEAN mengenai Anti-Penipuan Dalam Talian (Working Group on Anti-Online Scam-WG-AS), dengan menyediakan platform bagi Negara Anggota ASEAN untuk bekerjasama pembinaan kapasiti, latihan, dan perkongsian maklumat berkaitan memerangi penipuan dalam talian dan penipuan merentasi saluran digital dan telekomunikasi.

“NBD juga telah membangunkan Strategi Keselamatan Siber Kebangsaan (BNCSS) kita sendiri yang terdiri daripada lima bidang keutamaan atau objektif utama yang perlu dicapai melalui Pelan Tindakan Negara, dengan penekanan ke arah membina ruang siber yang lebih selamat, dipercayai dan berdaya tahan, memelihara kedaulatan negara, dan membolehkan perjalanan transformasi digital NBD.

“Objektif-objektif Strategik tersebut ialah memperkukuh tadbir urus dan rangka kerja organisasi dalam keselamatan siber, menjaga Infrastruktur Maklumat Kritikal Negara (Critical Information Infrastructure-CII), mengekalkan ruang siber negara yang lebih selamat, meningkatkan pembinaan kapasiti dan jangkauan masyarakat, dan kerjasama dan perkongsian antarabangsa, serantau dan domestik," terang Yang Berhormat.

Menurut Yang Berhormat lagi, CSB ialah agensi keselamatan siber kebangsaan NBD, bertindak sebagai pentadbir yang memantau dan menyelaras usaha negara dalam menangani ancaman keselamatan siber dan jenayah siber.

CSB kata Yang Berhormat, menyediakan tiga perkhidmatan teras utama, iaitu pertama, BruCERT : Pasukan Tindakan Kecemasan Komputer Brunei (Brunei Computer Emergency Response Team-BruCERT) telah ditubuhkan pada 2004 sebagai CERT negara dan kerajaan untuk menangani insiden keselamatan berkaitan komputer dan internet di NBD.

Tambah Yang Berhormat lagi, BruCERT ialah hab pusat yang menyelaras dengan CERT antarabangsa, penyedia perkhidmatan rangkaian, agensi kerajaan, dan organisasi lain yang berkaitan untuk memudahkan pengesanan, analisis dan pencegahan insiden keselamatan di internet dan sejak tahun lepas, terdapat 957 kejadian yang dilaporkan daripada orang ramai.

“Kedua ialah Pusat Pengawasan Siber (Cyber Watch Centre-CWC) : CWC menyediakan pemantauan selamat terhadap ancaman siber terhadap infrastruktur maklumat kritikal CII dan berfungsi untuk menambah baik landskap keselamatan siber NBD.

“Ia mengesan dan menyediakan makluman mengenai serangan siber, membolehkan agensi berkaitan melakukan langkah pencegahan dan tindakan pemulihan yang sesuai tepat pada masanya sebelum ancaman meningkat.

“Sejumlah 1,023 tapak laman sesawang pancingan data telah berjaya digantung atau dialih keluar oleh pendaftar domain masing-masing yang diminta oleh CWC melalui BruCERT.

“Dan ketiga, National Digital Forensics Laboratory (NDFL) : NDFL berfungsi sebagai pusat kecemerlangan dalam memudahkan sebarang bentuk penyiasatan forensik digital dengan menyediakan agensi penguatkuasaan undang-undang dan penyiasatan akses eksklusif kepada teknologi forensik terkini dan sejumlah 728 media telah diproses oleh NDFL, yang terdiri daripada 257 perkhidmatan NDFL seperti forensik mudah alih, komputer dan video," ujar Yang Berhormat.

Inisiatif tersebut kata Yang Berhormat, menunjukkan faedah mempunyai agensi pusat yang mewakili NBD, memastikan kecekapan, kepantasan tindak balas dan penyelarasan dalam menangani cabaran keselamatan siber.

Menurut Yang Berhormat lagi, melalui CSB  dan Pihak Berkuasa Industri Teknologi Info-komunikasi Negara Brunei Darussalam (AITI) dan Kementerian Pengangkutan dan Infokomunikasi (MTIC), NBD secara aktif bekerjasama dengan pihak berkepentingan antarabangsa untuk meningkatkan keupayaan keselamatan sibernya.

Walaupun cabaran yang dihadapi oleh ekonomi digital ASEAN adalah sangat kompleks terang Yang Berhormat lagi, ASEAN tidak boleh melupakan kepentingan pendigitalan dan meneruskan usahanya untuk memupuk persekitaran yang kondusif untuk perdagangan digital.

“Kesimpulannya, laluan ke ASEAN yang berdaya tahan siber adalah perjalanan kolektif dan ia memerlukan komitmen yang tidak berbelah bahagi serta kerjasama dan inovasi daripada semua pihak berkepentingan.

“Sambil kita terus menerima revolusi digital, marilah kita kekal berwaspada, proaktif dan bersatu dalam usaha kita untuk melindungi masa depan digital kita dan bersama-sama, kita membina ASEAN yang berdaya tahan dan selamat yang berkembang maju dalam era digital bagi memastikan kemakmuran, keselamatan dan kepercayaan untuk generasi akan datang," ujar Yang Berhormat mengakhiri ucaptamanya.

Sejurus itu acara diikuti dengan Pelancaran AIPALync - Perpustakaan Undang-undang Digital (Digital Law Library).

Inisiatif tersebut, yang pada mulanya diperjuangkan oleh Dewan Negara Kemboja, direka untuk mempamerkan undang-undang yang menyokong Wawasan ASEAN, memudahkan pertukaran kemajuan perundangan, dan meningkatkan akses awam kepada dokumen undang-undang di peringkat serantau dan nasional, dengan itu mempromosikan prinsip parlimen terbuka.

Forum kemudian diteruskan dengan pembentangan mengenai Keselamatan Siber dari Ketua Pembangunan Perniagaan Asia Tenggara, Fortinet iaitu Ching Ping Wong.

Diikuti dengan Perbincangan Panel mengenai 'Landskap Keselamatan Siber' yang dimoderatorkan oleh Pengasas Bersama yang juga Pengarah Inovasi dan Perkembangan, di Syarikat Tyne Solutions, Aimi Ramlee.

Para ahli panel terdiri daripada Ahli Parlimen Malaysia, Yang Berhormat Azli bin Yusof; Pakar Ekonomi dari ERIA, Dr. Keita Oikawa; Ketua Pegawai Digital dan Maklumat Brunei Shell Petroleum, Sofi Umar dan Timbalan Ketua Pegawai Maklumat BIBD, Yusof Fadli bin Haji Sidek.

Forum kemudian diteruskan dengan pembentangan 'Hacking is Easy' dari Royal Signals, British Army, Captain Oliver Hall.

Perbincangan Panel yang terakhir bagi sesi petang tadi turut membawakan tajuk 'Membina Rakan Kongsi Awam dan Swasta untuk Daya Tahan Siber' yang mengetengahkan ahli panel daripada Ahli Perwakilan Thailand, Yang Berhormat Mr.Taopiphop Limjttrakorn; Timbalan Ketua Pegawai Keselamatan Maklumat, CSB, Mohamad Azad Zaki Haji Mohd. Tahir; Ching Ping Wong dan Jurutera Jualan Blackberry, Adam Sloan. Moderator bagi sesi panel tersebut ialah Ahli Majlis Ekonomi Digital yang juga Pengarah Eksekutif LVK Group of Companies, Hafimi Abdul Haadii.

​